Cando se fan 145 anos do seu nacemento, o vicesecretario da Academia, Andrés Torres Queiruga, introdúcenos na vida e a obra de quen foi un dos filólogos e filósofos máis importantes da nosa cultura: o pontevedrés Ángel Amor Ruibal.
O 11 de marzo de 1869, nacía en San Breixo de Barro (Pontevedra) Ángel María Amor Ruibal, membro fundador da Academia. A preciosa lápida que está no claustro da Catedral indica que morreu, en Santiago, o 1 de novembro de 1931. Sesenta e un anos. Se se olla para a súa obra, un pensaría en moitas décadas máis.
Deixa case 20 tomos dunha erudición asombrosa e cunha fondura especulativa que ten moi poucos parangóns na nosa historia; non só da galega. A Filoloxía, cos dous amplos e densos 2 tomos "Los Problemas Fundamentales de la filología Comparada" (1904-1905), que asombraron os participantes con Congreso Internacional alí celebrado, foi o inicio dunha longa xeira de publicacións. Seguiron ao longo do tempo 7 tomos con diversos temas de Dereito canónico, principalmente cos tres do "Derecho penal de la iglesia Católica según el Código canónico vigente (1918, 1919, 1924), dos que o especialista da Universidade de Salamanca, Tomás Garcia Barberena dixo en 1964: "No conocemos canonista comparable a éste en cuanto a teoría y sistema". E finalmente, en plena elaboración ata a morte seguiron, a partir de 1914, "Los Problemas Fundamentales de la Filosofía y del Dogma", dos que el publicou seis, quedando o resto inédito, ata once (está e curso unha reedición, aínda non acabada).
Amor Ruibal foi un deses portentos, tan xenial coma humilde (o precioso retrato que lle fixo Corredoira quedou oculto por el tras unha biblioteca de onde foi rescatado case por casualidade despois da súa morte). Suspendido cando quixo ingresar no Seminario, xa estudante levou en Leipzig (1883) o terceiro premio nun concurso mundial de especialistas sobre a gramática do Caldeo. A partir de aí, foi a súa sona internacional, cunha incrible correspondencia: o director da Herder quería encargalo dunha Enciclopedia Teolóxica en España. Todo interrompido en parte polas consecuencias da Primeira Guerra mundial e truncado pola súa morte temperá. Tivo discípulos que lle profesaron máis amor que capacidade de verdadeira comprensión. Secretario foi o poeta Cabada Vázquez e primeiro editor de obra póstuma Cándido Pumar Cornes.
O seu talante —e tamén o seu talento— era fundamentalmente filosófico: de aí as palabras "problemas fundamentais" dos títulos. E o seu horizonte, unha renovación da teoloxía, no tempo duro da Crise Modernista, na que el, xunto ao seu modo con Unamuno, foi talvez en España o único que comprendeu o seu alcance epocal. Cun equilibrado sentido entre a independencia intelectual e o respecto á tradición, sen mestres nin antecesores, foi capaz de romper co pechado mundo da Escolástica. Provisto dunha sólida e actualizada erudición histórica, solidamente realista e decididamente poskantiano, comprendeu que era necesario dicir adeus ao traballo dos antigos mestres, "labor grande cuanto entonces cabía". El, como moi poucos na Europa de entón e con non menor preparación filosófico-teolóxica ca ninguén, proclamou: "faise necesaria unha transformación fonda na teoría do ser e do coñecer, comezando por esta última; xa que a teoría cognoscitiva constitúe o eixe central de toda a elaboración lóxica e ontolóxica humana, e por ende a base do sistema científico da teoloxía, que sobre conceptos humanos se apoia e é elaborado". Son palabras do tomo VI, último que puido coidar en vida.
A súa obra é aínda unha canteira moi a medio explorar. Hai algunhas boas monografías, moi poucas, e demasiadas exposicións escolares. Houbo un Congreso acerca da súa Filosofía en 1973 e o mencionado sobre a Filoloxía, en 2005. Non se fixeron outros nin sobre o Dereito nin sobre a Teoloxía. Todo aínda moi pendente, acaso á espera dunha Fundación Amor Ruibal, que algún día debería ser fundada. Empresa moi necesaria para estudar a obra e o legado deste que me atrevo a considerar o pensador máis grande que deu Galicia
BIOGRAFÍA:
Naceu o 11 de marzo de 1869 en San Breixo de Barro (Pontevedra) e morreu en Compostela o 5 de novembro de 1930. Foi sacerdote e filósofo, teólogo, canonista e filólogo de inmenso saber.
Amor Ruibal trasladouse a Compostela en 1879 para cursar a carreira eclesiástica, que rematou en 1895, no seminario conciliar da cidade. O 19 de maio de 1894 ordenouse sacerdote e o curso seguinte, 1895-96, ampliou os seus estudos na Universidade Gregoriana de Roma en Linguas Orientais. Rematado o tempo en Roma, regresou á cidade compostelá rexeitando participar en congresos ou conferencias e dedicando o seu tempo a campos tan afastados como a teoloxía, a lingüística, o dereito e os estudos galegos, ademais da filosofía; eixo angular da súa obra.
O seminario de Santiago de Compostela foi elevado en 1897 a Universidade Pontificia e, como integrante da institución, Amor Ruibal foi nomeado profesor de Teoloxía, despois rexentou a cátedra de Dereito Canónico e desempeñou tamén unha cátedra de Linguas Orientais. En canto foi nomeado profesor, publicou os programas correspondentes ás súas materias, escritos en latín o de Dereito Público Eclesiástico e Institucións de Dereito Canónico. No ano 1903 conseguiu por oposición unha coenxía que lle asegurou folganza económica para dedicar o seu tempo ás clases e á investigación. O seu interese nos estudos galegos manifestouse axiña, publicando traballos ocasionais sobre a etimoloxía de Compostela ou sobre as denominacións da rúa do Vilar, de Compostela, no século XII. Os seus traballos e a súa atención cara a nacente preocupación pola cultura galega por parte dos intelectuais rexionalistas levouno a ser nomeado académico de honra da Real Academia Galega en 1906. A súa inquietude pola lingua e a etnografía de Galicia continúa a poñerse de manifesto, por exemplo, no artigo que, no ano 1924, escribiu para o xornal bonaerense Almanaque Gallego baixo o título “La lengua gallega y su léxico etimológico”, ou tamén en “La cruz svástica en Galicia”, publicado en Faro de Vigo o 25 de xullo de 1930.
Na filosofía, como na Filoloxía, Amor Ruibal desbordou o valor da súa época e non foi desactualizado polos avances científicos ou polas mudanzas sociais. Se ben parte da súa obra filolóxica foi recoñecida no seu tempo e mesmo traducida ao italiano, ao holandés e ao húngaro, o conxunto do seu traballo só comezou a ser coñecido tardiamente, debido, en boa media, ao seu illamento persoal. En Galicia, o seu inmenso labor investigador foi traído ata a actualidade moi especialmente polo profesor e tamén membro numerario da Academia Galega, Torres Queiruga.
Amor Ruibal foi correspondente da Real Academia de la Lengua, da Real Academia de Ciencias Morales y Políticas e da Sociedade Xermana de Filoloxía Oriental, de Berlín, entre outras Academias e Institutos de España e doutros países europeos. A morte interrompeuno cando a súa dedicación investigadora se encontraba a pleno rendemento. Despois, sucedeuno unha dura guerra civil e unha posguerra que non se preocupou de salvagardar o coñecemento humanístico. De todas as publicacións que se lle adxudican non existen certezas, pero si temos a constancia de volumes fundamentais na Filoloxía, na Filosofía e no Dereito que referimos a seguir:
Los problemas fundamentales de la filología comparada: su historia, su naturaleza y sus diversas relaciones científicas. Madrid: Fernando Fé, 1904-1905.
Esponsales y Matrimonio según el decreto Ne Temere: Expuesto y comentado.Santiago: Imp. do Seminario Central, 1908.
Análisis teológico-canónico del Decreto ne Temere: con conformidad con las últimas declaraciones de las SS. Congregaciones romanas. Santiago de Compostela: [s.n.], 1912.
La Amoción Administrativa de los Párrocos: Exposición y comentarios al Decreto 'Máxima Cura' precedido de un estudio sobre los principios fundamentales del Derecho Penal Canónico. Santiago: Imp. do Seminario C. Central, 1912.
Novísima Legislación Canónica: la amoción administrativa de los párrocos, exposición y comentarios al Decreto Máxima Cura. Santiago de Compostela: Imp. do Seminario C. Central, 1912. 2ª ed.
La Bula Española y sus privilegios según la reforma de Benedicto XV: Exposición y comentarios. Santiago de Compostela: Tip. de 'Diario de Galicia', 1915.
Censuras y penas canónicas según el Código vigente, ordenadas en categorías (según el plan de la Bula Apostólicae Sedis): exposición y comentarios. Madrid: V. Suárez, 1917.
Derecho penal de la Iglesia Católica según el Código Canónico vigente.Madrid: V. Suárez, 1919.
Naturaleza y sobrenaturaleza: obra póstuma. Santiago: Seminario Conciliar, 1956.
Cuatro manuscritos inéditos: Los principios de donde recibe el ente la existencia. Naturaleza y sobrenaturaleza. Existencia de Dios. Existencia de Dios según mi exposición. Madrid: Gredos, cop. 1964.
No hay comentarios:
Publicar un comentario